Sam­tök „gamalla karla“ sem sumum finnst „kúl“

Töluvert hefur verið fjallað um málefni Vítisengla hér á landi eftir að lögregla hefur endurtekið haft afskipti af samkomum hópsins hér á landi. Á síðustu þremur vikum hefur lögregla tvisvar sinnum lokað um umferð í Auðbrekku í Kópavogi til að fylgjast með Vítisenglunum.

Í fyrra skiptið, laugardagskvöldið 13. september, voru þrír færðir í hald lögreglu en þeir síðan látnir lausir daginn eftir. Í kjölfar seinna skiptisins, sem var þann 28. september, sagði Jón Þór Karlsson, lögreglufulltrúi hjá lögreglunni, að þau hyggjast fylgjast áfram með samkomum hópsins.

Helgi Gunnlaugsson, prófessor í félagsfræði við Háskóla Íslands, segir að hingað til hafi lögreglu tekist að koma í veg fyrir að samtök af þessu tagi komi hingað til lands. Hann segir þó óvíst hversu margir hafi í raun náð fullri aðild að Vítisenglunum.

„Áhugi á að tengjast hópum af þessu tagi virðist vera fyrir hendi á Íslandi og ef til vill eru einhverjir þegar komnir inn. Þykir flott í ákveðnum kreðsum. Óttablandin virðing borin fyrir meðlimum, í áberandi glitrandi leðurklæðnaði, skreyttir alls kyns táknrænum merkjum,“ segir Helgi í aðsendri grein á Vísi, sem ber titilinn „Mótorhjólasamtök á Íslandi - hvers vegna öll þessi læti?“

„Hugsanlega er meiri áhugi hér á landi núna fyrir að tengjast samtökum af þessu tagi sem skýrir meiri þunga hjá lögreglunni og aukinn viðbúnað að koma í veg fyrir þau. Mikilvægt fyrir yfirvöld að vera á varðbergi og ekki slá slöku við.“

Líti á sig sem útlaga

Helgi bendir á að fjöldi rannsókna sem hafa verið framkvæmdar á hópum líkt og Vítisengla og hvar sem slíkir hópar spretta upp fylgja afbrot. Þrátt fyrir rannsóknirnar hvílir mikil leynd yfir innra starfi hópanna.

„Talsmenn þeirra segja aftur á móti að samtökin sjálf stundi ekki afbrot þótt sumir félagsmenn eigi sér brotasögu. Samtökin séu einungis félagsskapur fólks með áhuga á mótorhjólum eða óhefðbundnu lífi, mestmegnis í dag reyndar gamalla karla,“ segir hann.

Meðlimir hópsins líta á sig sem eins konar útlaga að sögn Helga. Til að verða meðlimur Vítisengla þarf að uppfylla ýmis skilyrði og jafnvel gera eitthvað ólöglegt til að sanna að þú getir verið hluti af hópnum. Þegar meðlimirnir hafa fengið nóg sé meira en að segja það að snúa baki við hópnum. Í einstaka tilfellum eru þeir sem vilja segja skilið við hópinn drepnir.

Séu félagasamtök líkt og Vítisenglar sett á laggirnar getur því fylgt áhættan að ungt fólk sem hefur lent utangarðs leiti í samtökin.

„Tækifæri bjóðast á félagsskap og til að brjóta af sér eins og dæmin sanna. Börnin hafa t.d. nýlega á Norðurlöndum verið nýtt á vegum meðlima samtaka af þessu tagi til að fremja margvísleg ódæðisverk. Meðlimir samtaka og annarra gengja hafa í þessu samhengi boðið upp á framlengingu á brotaferli ungmenna inn í fullorðinsárin. Ofbeldi, auðgunarbrot, handrukkun og fíkniefnaviðskipti eru allt hluti af iðju meðlima,“ segir Helgi.

Draga þurfi úr ljóma samtakanna

„Réttarvörslukerfið er eigi að síður ekki eina aflið í samfélaginu sem þarf að vera vakandi,“ segir Helgi og bendir á að í Danmörku hafi refsingar sem tengist brotum hópa líkt og Vítisengla verið hertar. Svíar séu einnig með sambærileg áform í undirbúningi.

Helgi telur að einnig þurfi að draga úr aðdráttarafli hópanna.

„Fyrir þorra fólks eru gengi og alþjóðleg mótorhjólasamtök hvorki spennandi né eftirsóknarverð, en fyrir suma virðist þetta samt vera kúl. Við þurfum að draga úr ljóma sem svona samtök kunna að hafa. Og byrgja brunninn áður en barnið dettur ofan í, forvarnir og stuðningur við jaðarsetta hópa er mikilvægur.“