Gervigreind er ekki sannleiksvél – en við getum gert svörin traustari Sigvaldi Einarsson skrifar 19. ágúst 2025 11:00 Brynjólfur Þorvarðsson hefur rétt fyrir sér að gervigreind kolfellur þegar hún er notuð í einföldu spjalli: hún gleymir, ruglar og býr jafnvel til. En lausnin er ekki að afskrifa tæknina – heldur að nota hana í réttum ham og með vönduðum spurningum. Þannig verður hún ekki uppspunasmiðja, heldur traustur aðstoðarmaður. Í nýlegri grein á Vísi gagnrýndi Brynjólfur GPT-5 fyrir að geta ekki svarað einföldum spurningum eins og hverjir væru ráðherrar í ríkisstjórn Íslands. Það er rétt: svör gervigreindar geta innihaldið villur. En með skýru verklagi og smá kunnáttu í spurnarforritun er hægt að gera svörin mun traustari. Hverjir eru „hamirnir“ í gervigreind? Mikilvægt er að almenningur viti að svörin ráðast mjög af því í hvaða ham gervigreindin er notuð: Spjallhamur (chat mode): Byggir á innri minni líkansins. Oft úrelt og ótraust. Leitarhamur (search mode): Nýtir rauntímaleit í opinberum gögnum á netinu. Djúprannsóknarhamur (deep research mode): Fer dýpra, safnar heimildum, ber saman gögn og athugar samræmi. 👉 Ef við viljum fá traust svör, eigum við að nota leit eða djúprannsóknarham – ekki eingöngu spjallham. Hvað er spurnarforritun? „Spurnarforritun“ (prompting) er listin að spyrja rétt.Þetta er í raun „forritun með orðum“: hvernig þú setur upp spurninguna ræður gæðum svarsins. Léleg spurning: „Hverjir eru ráðherrar?“ Góð spurning: „Teldu upp alla ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025 samkvæmt opinberum gögnum Stjórnarráðsins. Settu hlekk í heimild.“ Fyrirmyndar-prompt sem þú getur prófað Ef þú vilt prófa gervigreind í leitarham geturðu sett upp spurninguna á eftirfarandi hátt: Hlutverk: Þú ert staðreyndagreiningaraðili.Verkefni: Teldu upp núverandi ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025.Reglur: Byggðu eingöngu á opinberum heimildum (t.d. Stjórnarráðið). Fyrir hvert nafn skal fylgja beint textabrot úr heimild og hlekkur í uppruna. Ef engin sönnun finnst skal svara með orðinu „Óvíst“. Fjöldi ráðherra í svarinu verður að stemma við fjölda í heimildinni. Niðurstaða Gervigreind er ekki sannleiksvél. Hún getur búið til sannfærandi en röng svör. En með: réttum ham (leit eða djúprannsókn), vandaðri spurnarforritun, og gagnrýnni hugsun, getum við fengið svör sem standast próf sannleikans. Lokaáskorun til lesenda Spurðu þig næst þegar þú notar gervigreind: „Í hvaða ham er hún núna?“ og „Hvernig er spurningin mín orðuð?“Prófaðu síðan að nota fyrirmyndar-promptið hér að ofan. Þú munt sjá muninn – og upplifa hvernig gervigreind getur breyst úr hættulegri uppspunasmiðju í traustan aðstoðarmann. Þessi grein er skrifuð í gervigreind en ekki af gervigreind – á því er mikill munur. Höfundur er gervigreindarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigvaldi Einarsson Mest lesið „Akademísk sniðganga“: gaslýsingar og hnignun háskólasamfélagsins Birgir Finnsson Skoðun Öndum rólega Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson Skoðun Þau sem hlaupa í átt að hættunni þegar aðrir flýja Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Er einnig von á góðakstri Strætó í ár? Stefán Hrafn Jónsson Skoðun Ferðumst saman í Reykjavík Heiða Björg Hilmisdóttir Skoðun Þúsundir barna bætast við umferðina Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Gervigreind er ekki sannleiksvél – en við getum gert svörin traustari Sigvaldi Einarsson Skoðun Fágætir dýrgripir í Vestmannaeyjum Gunnar Salvarsson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Fágætir dýrgripir í Vestmannaeyjum Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson skrifar Skoðun Gervigreind er ekki sannleiksvél – en við getum gert svörin traustari Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Er einnig von á góðakstri Strætó í ár? Stefán Hrafn Jónsson skrifar Skoðun Ferðumst saman í Reykjavík Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Þúsundir barna bætast við umferðina Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Þau sem hlaupa í átt að hættunni þegar aðrir flýja Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Öndum rólega Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Réttur barna versus veruleiki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Framtíð villta laxins hangir á bláþræði Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun „Akademísk sniðganga“: gaslýsingar og hnignun háskólasamfélagsins Birgir Finnsson skrifar Skoðun Við lifum ekki á tíma fasisma Hjörvar Sigurðsson skrifar Skoðun Fíknisjúkdómur – samfélagsleg ábyrgð sem við þurfum að takast á við Halldór Þór Svavarsson skrifar Skoðun Ætlar ríkið að stuðla að aukinni tóbaksneyslu á Íslandi? Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Bílastæðavandi í Reykjavík – tími til aðgerða Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Þakkir til Sivjar Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Fráleit túlkun á fornum texta breytir ekki staðreyndum Ómar Torfason skrifar Skoðun Betri strætó strax í dag Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Viltu skilja bílinn eftir heima? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hvaða framtíð bíður barna okkar árið 2050? Hafdís Hanna Ægisdóttir skrifar Skoðun Metabolic Psychiatry: Ný nálgun í geðlækningum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Af hverju skiptir vökvagjöf okkur svona miklu máli? Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreindin kolfellur á öllum prófum. Er bólan að bresta? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar Skoðun Hér er það sem Ágúst sagði ykkur ekki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar Sjá meira
Brynjólfur Þorvarðsson hefur rétt fyrir sér að gervigreind kolfellur þegar hún er notuð í einföldu spjalli: hún gleymir, ruglar og býr jafnvel til. En lausnin er ekki að afskrifa tæknina – heldur að nota hana í réttum ham og með vönduðum spurningum. Þannig verður hún ekki uppspunasmiðja, heldur traustur aðstoðarmaður. Í nýlegri grein á Vísi gagnrýndi Brynjólfur GPT-5 fyrir að geta ekki svarað einföldum spurningum eins og hverjir væru ráðherrar í ríkisstjórn Íslands. Það er rétt: svör gervigreindar geta innihaldið villur. En með skýru verklagi og smá kunnáttu í spurnarforritun er hægt að gera svörin mun traustari. Hverjir eru „hamirnir“ í gervigreind? Mikilvægt er að almenningur viti að svörin ráðast mjög af því í hvaða ham gervigreindin er notuð: Spjallhamur (chat mode): Byggir á innri minni líkansins. Oft úrelt og ótraust. Leitarhamur (search mode): Nýtir rauntímaleit í opinberum gögnum á netinu. Djúprannsóknarhamur (deep research mode): Fer dýpra, safnar heimildum, ber saman gögn og athugar samræmi. 👉 Ef við viljum fá traust svör, eigum við að nota leit eða djúprannsóknarham – ekki eingöngu spjallham. Hvað er spurnarforritun? „Spurnarforritun“ (prompting) er listin að spyrja rétt.Þetta er í raun „forritun með orðum“: hvernig þú setur upp spurninguna ræður gæðum svarsins. Léleg spurning: „Hverjir eru ráðherrar?“ Góð spurning: „Teldu upp alla ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025 samkvæmt opinberum gögnum Stjórnarráðsins. Settu hlekk í heimild.“ Fyrirmyndar-prompt sem þú getur prófað Ef þú vilt prófa gervigreind í leitarham geturðu sett upp spurninguna á eftirfarandi hátt: Hlutverk: Þú ert staðreyndagreiningaraðili.Verkefni: Teldu upp núverandi ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025.Reglur: Byggðu eingöngu á opinberum heimildum (t.d. Stjórnarráðið). Fyrir hvert nafn skal fylgja beint textabrot úr heimild og hlekkur í uppruna. Ef engin sönnun finnst skal svara með orðinu „Óvíst“. Fjöldi ráðherra í svarinu verður að stemma við fjölda í heimildinni. Niðurstaða Gervigreind er ekki sannleiksvél. Hún getur búið til sannfærandi en röng svör. En með: réttum ham (leit eða djúprannsókn), vandaðri spurnarforritun, og gagnrýnni hugsun, getum við fengið svör sem standast próf sannleikans. Lokaáskorun til lesenda Spurðu þig næst þegar þú notar gervigreind: „Í hvaða ham er hún núna?“ og „Hvernig er spurningin mín orðuð?“Prófaðu síðan að nota fyrirmyndar-promptið hér að ofan. Þú munt sjá muninn – og upplifa hvernig gervigreind getur breyst úr hættulegri uppspunasmiðju í traustan aðstoðarmann. Þessi grein er skrifuð í gervigreind en ekki af gervigreind – á því er mikill munur. Höfundur er gervigreindarfræðingur.
Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson Skoðun
Skoðun Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson skrifar
Skoðun Gervigreind er ekki sannleiksvél – en við getum gert svörin traustari Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Fíknisjúkdómur – samfélagsleg ábyrgð sem við þurfum að takast á við Halldór Þór Svavarsson skrifar
Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar
Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar
Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar
Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson Skoðun