Viðkvæmar viðræður, lausn Assange og næstu skref WikiLeaks

Magnús Jochum Pálsson skrifar 29. september 2025 16:01

Ögmundur Jónasson fyrrverandi dómsmálaráðherra og Kristinn Hrafnsson ritstjóri WikiLeaks. Vísir/Vilhelm

Eftir rúmlega fimmtán ára óvissu, ákærur, stofufangelsi í sendiráði og einangrun í Belmarsh-fangelsi, sneri Julian Assange heim til Ástralíu í fyrrasumar. Kristinn Hrafnsson lýsir lokasprettinum, viðkvæmum viðræðum við erlenda ráðamenn og framtíð WikiLeaks.

Hlaðvarpið Skuggavaldið í umsjón prófessoranna Eiríks Bergmann og Huldu Þórisdóttur hefur lokið fjögurra þátta syrpu sinni um WikiLeaks.

Kristinn Hrafnsson, ristjóri WikiLeaks, ræddi um upphaf sitt hjá alþjóðlegu samtökunum og hvernig ýmis ríki reyndu að kæfa samtökin í þriðja þætti hlaðvarpsins. Í fjórða og síðasta þættinum segir Kristinn hins vegar frá leynilegum samningaviðræðum sem leiddu til þess að Assange var loksins leystur úr haldi eftir fimmtán ár.

„Markviss tilraun til að brjóta hann niður“

Kristinn segir frá því í þættinum hvernig WikiLeaks hafi á sínum tíma unnið með yfir hundrað fjölmiðlum víða um heim við að birta „Cablegate“-skjölin – áður en Guardian-blaðamaður setti af stað ótrúlega atburðarás með því að birta lykilorð sem veitti aðgang að dulkóðuðum skjölum.

Í kjölfarið jókst þrýstingurinn á Assange, sem dvaldi í sjö ár innikróaður í sendiráði Ekvador í London, á meðan CIA og spænska öryggisfyrirtækið UC Global fylgdust með honum og jafnvel hleruðu samtöl hans við lögmenn.

„Skjólið varð að fangelsi,“ segir Kristinn. „Þetta var markviss tilraun til að brjóta hann niður – ekki bara líkamlega heldur líka andlega.“

Málið var pólitískt allt til loka að sögn Kristins. Valdaskiptin í Ekvador og fjárhagslegur þrýstingur á landið hafi lagt grunn að því að Assange var sviptur vernd árið 2019 og handtekinn. Í Belmarsh var hann hafður á meðal hryðjuverkamanna og fangelsaður á grundvelli átján ákæruatriða sem hefðu getað þýtt 175 ára dóm.

Fundaði með erlendum ráðamönnum

Einnig er rakið í þættinum hvernig WikiLeaks var markvisst sett undir smásjá, hvernig stjórnvöld notuðu njósnir, ófrægingu og langvarandi málaferli til að kveða niður óþægilegan uppljóstrara og hvernig málið hefur orðið prófsteinn á framtíð frjálsrar blaðamennsku.

En alþjóðlegur þrýstingur fór vaxandi og að sögn Kristins var Anthony Albanese, sem tók við sem forsætisráðherra Ástrálíu árið 2022, lykilatriði í þeim þrýstingi.

Anthony Albanese, forsætisráðherra Ástralíu, beitti þrýstingi í málinu.EPA

„Hann sýndi strax skilning og hafði pólitískt þrek til að berjast fyrir lausn málsins,“ segir Kristinn um Albanese.

Kristinn ferðaðist um Rómönsku Ameríku og hitti forseta ríkja, þar á meðal Lula da Silva í Brasilíu, sem beitti sér opinberlega fyrir málinu og nefndi Assange í fyrstu ræðu sinni á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna.

Samkomulagið sem loks var undirritað var að sögn Kristins hádramatískt.

„Julian var vakinn klukkan þrjú um nótt, handjárnaður, fluttur í fylgd lögreglubíla og þyrlu á Stansted-flugvöll. Þar beið lítil einkaflugvél sem flutti hann alla leið til Norður-Maríanaeyja í Kyrrahafi, þar sem hann játaði eitt brot samkvæmt bandarískum njósnalögum – og var þar með frjáls,“ segir Kristinn.

Julian var í reynd dæmdur fyrir að stunda blaðamennsku. En Kristinn leggur áherslu á að niðurstaðan hafi þrátt fyrir það ekki bara verið persónuleg sigur fyrir Assange, heldur mikilvægt fordæmi.

„Bandaríska dómsmálaráðuneytið viðurkenndi formlega að enginn skaði hefði hlotist af birtingum WikiLeaks. Það sýnir að við unnum af ábyrgð,“ segir Kristinn.

Assange er nú kominn heim til Ástralíu og að sögn Kristins að jafna sig eftir áralanga einangrun: „Eftir fjórtán ár í haldi þurfti hann ár til að ná áttum – en hann er kominn til baka. Hann hefur ekki sagt sitt síðasta orð.“

Í þættinum ræðir Kristinn um að dagar Wikileaks séu ekki endilega taldir og að samtökin undirbúi nú næstu skref í starfsemi sinni.