Vitund - hin ósýnilega breytingavél Þórdís Filipsdóttir skrifar 3. desember 2025 18:01 Vitund er ekki hugsanir. Hún er heldur ekki tilfinningar. Hún er heldur ekki sál, skynjun eða líkaminn. Allt þetta er eins og tungl sem speglast í vatninu - en vitundin er vatnið sjálft. Hún tekur á móti öllu, hreyfist með öllu, en verður aldrei það sem hún speglar. Þegar fólk talar um vitund notar það oft stór orð: „æðri vitund“, „meiri vitund“. Í raun er ekkert „meira“ eða „æðra“ að finna. Vitund stækkar ekki eins og loftbelgur. Það sem gerist þegar þú ert vitund er að þú hættir að herpa þig saman. Vitund er hæfileikinn til að sjá án þess að loka Þegar þú sérð hugsun án þess að loka á hana, án þess að trúa henni, án þess að afneita henni, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú sérð tilfinningu án þess að drukkna í henni eða kæfa hana, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú finnur líkama þinn án þess að búa til frásögn um hann, án þess að afneita sársauka eða elta þægindin - þá ertu í vitund. Það er eins og að ganga í myrkri og allt í einu áttar þú þig á því að þú ert ljósapera. Lífið gerist aðeins í vitund, en við lærum að yfirgefa hana Frá unga aldri lærum við að þjálfa hugann, ekki vitundina. Hugurinn er frábær - fullur af samskiptareglum, greiningum, rökvillum og endalausum verkefnalistum. En hann er líka stjórnsamur. Hann vill allt á línu, allt í ramma, allt skiljanlegt. Vitundin er öðruvísi. Hún er ekki að reyna að stjórna neinu. Hún er eins og haf sem tekur á móti öldunni, sama hvaða stefna hún tekur sér. Við lærum að treysta hugsun frekar en athygli. Við lærum að treysta reglum frekar en eigin upplifun. Við lærum að verjast lífinu frekar en að vera þátttakendur í því. Á endanum gengur fólk um með lifandi tilveru allt í kringum sig - en lokar á hana með venjum, gömlum mynstrum, réttlætingum og ótta. Vitund er ekki hugmynd - hún er beint samband við veruleikann Þú sérð þetta skýrt þegar þú ferð úti í náttúruna. Þú stendur fyrir framan hafið og finnur að eitthvað í þér víkkar. Það sem víkkar er ekki brjóstkassi, heldur athyglin. Þú ert ekki lengur að reyna að skilja hafið, þú ert að upplifa það. Vitund er þessi einstaki eiginleiki: að geta verið hér, áður en hugurinn grípur augnablikið og segir: „Ég veit hvað þetta er.“ Þú manst kannski augnablik þar sem þú varst alveg til staðar - þegar sonur þinn hló, þegar þú dróst andann á morgunhlaupinu, þegar þú horfðir á mann sem þú elskaðir og öll sálfræðin í heiminum virtist ómerkileg miðað við súrefnið í augnablikinu. Þetta eru augnablik vitundar. Þar ertu ekki að reyna að verða betri manneskja. Þú ert einfaldlega þú án hugsunar. Vísindin nálgast vitundina - í kringum hornið Taugavísindi geta kortlagt virkni heilans, en þau geta ekki kortlagt vitundina sjálfa. Það er eins og að greina rafmagnstöflu og halda að þú sjáir heildarmynd af ljósinu. Í skammtafræði er talað um athugandann - að athöfn athugunar breyti því sem er athugað. Það er vísindaleg útgáfa af því sem vitund gerir alltaf: Hún lýsir upp það sem hún snertir. Í líffræði sjáum við að lífverur eru ekki lokaðar vélar - heldur opnar kerfisheildir sem aðlagast, bregðast við, þróast og skapa skipulag úr óreiðu. Vitundin verkar eins: hún býr til merkingu úr upplifun. Þú gætir sagt: Vitund er tengingin á milli veruleikans og þess sem upplifir veruleikann. Svona einsog bil á milli orða. Hvernig vitund breytir lífi manneskju Vitund gefur þér ekki fullkomnun. Hún gefur þér nánd við sjálfa þig. Og þegar sú nánd birtist, þá gerast hlutir: Þú notar minna af réttlætingu. Minna af flótta. Minna af „ég hef ekki tíma.“ Minna af sjálfsblekkingu. Vitund er ekki björgunartæki. Hún er grunnur. Þegar þú stendur á þeim grunni verða ákvarðanir einfaldari, samskipti heiðarlegri, líkaminn mýkri og tilvistin skýrari. Lífið verður ekki minna krefjandi - en þú verður minna þjakaður. Þú verður nær þér, jafnvel þegar stormar geysa. Vitund sem heimkoma Þú ert ekki að læra neitt nýtt. Þú ert að muna það sem þú vissir áður en þér var kennt að loka. Vitund byrjar á augnablikinu þar sem þú hættir að hlaupa undan sjálfum þér. Augnablikinu þar sem þú sérð hugsun koma og fara - og finnur að þú ert rýmið sem hún kemur í. Það er þessi örfína snerting sem breytir öllu. Vitund er ekki markmið. Hún er heimkoma. Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Það sem við skuldum hvort öðru Jónas Már Torfason Skoðun Fjárfestum í mannréttindafræðslu Vala Karen Viðarsdóttir,Pétur Hjörvar Þorkelsson Skoðun Læknar eru lífsbjörg: Tryggjum sérnám þeirra Halla Hrund Logadóttir Skoðun Hvernig er þetta með erfðafjárskattinn? Jóhann Óli Eiðsson Skoðun Sakavottorðið og ég Sigurður Árni Reynisson Skoðun Á milli heima: blætisvæðing erlendra kvenna, klámdrifin viðhorf og stafrænt ofbeldi á Íslandi Mahdya Malik Skoðun Að vera kona Signý Sigurðardóttir Skoðun Halldór 06.12.25 Halldór Baldursson Halldór Mamma fékk fjórar milljónir fyrir að eignast þig í apríl Guðfinna Kristín Björnsdóttir Skoðun Stór orð – litlar efndir Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Það sem við skuldum hvort öðru Jónas Már Torfason skrifar Skoðun Fjárfestum í mannréttindafræðslu Vala Karen Viðarsdóttir,Pétur Hjörvar Þorkelsson skrifar Skoðun Sakavottorðið og ég Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Stór orð – litlar efndir Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattlagning mótorhjóla: Órökstudd gjaldtaka sem skapar ranglæti og hvetur til undanskota Gunnlaugur Karlsson skrifar Skoðun Netið er ekki öruggt Sunna Elvira Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Meirihluti bæjarstjórnar Hafnarfjarðar á villigötum Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Valkvæð tilvitnun í Feneyjanefndina Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Mótorhjólin úti – Fjórhjólin inni skrifar Skoðun Læknar eru lífsbjörg: Tryggjum sérnám þeirra Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Fjárlögin 2026: Hvert stefnum við? Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn Anton Már Gylfason skrifar Skoðun Að deyja með reisn: hver ræður því hvað það þýðir? Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Blönduð byggð við Sundin - í boði nýrrar samgönguáætlunar Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Tómstundamenntun sem meðferðarúrræði Brynja Dögg Árnadóttir skrifar Skoðun Partíið er búið – allir þurfa að fóta sig í breyttum heimi Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Stuttflutt“ Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Landssamband smábátaeigenda 40 ára – hverju hefur baráttan skilað? Kjartan Páll Sveinsson,Örn Pálsson skrifar Skoðun Frá séreignarstefnu til fjárfestingarmarkaðar: hvað fór úrskeiðis? Yngvi Ómar Sigrúnarson skrifar Skoðun Íslenska til sýnis – Icelandic for display Matthías Aron Ólafsson skrifar Skoðun Opið bréf til Kristrúnar Frostadóttur, forsætisráðherra Íslands Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Skekkjan á fjölmiðlamarkaði: Ríkisrisinn og raunveruleikinn Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar Skoðun Hvernig er þetta með erfðafjárskattinn? Jóhann Óli Eiðsson skrifar Skoðun Hverjir hagnast á húsnæðisvandanum? – Ungt fólk er blekkt og tíminn að renna út Arnar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hafnarfjörður í blóma: Sókn og stöðugleiki Guðbjörg Oddný Jónasdóttir skrifar Skoðun Hugmynd um að loka glufu - tilgangurinn helgar sennilega meðalið skrifar Skoðun Börnin okkar þurfa meira en dýrt parket og snaga úr epal Jóhann Ingi Óskarsson skrifar Skoðun Vegið að eigin veski Steinþór Ólafur Guðrúnarson skrifar Skoðun Könnun sýnir að almenningur er fylgjandi stjórnvaldsaðgerðum gegn ofþyngd og offitu barna Sigrún Elva Einarsdóttir skrifar Skoðun „Það er kalt á toppnum“ – félagsleg einangrun og afreksíþróttafólk Líney Úlfarsdóttir,Svavar Knútur skrifar Sjá meira
Vitund er ekki hugsanir. Hún er heldur ekki tilfinningar. Hún er heldur ekki sál, skynjun eða líkaminn. Allt þetta er eins og tungl sem speglast í vatninu - en vitundin er vatnið sjálft. Hún tekur á móti öllu, hreyfist með öllu, en verður aldrei það sem hún speglar. Þegar fólk talar um vitund notar það oft stór orð: „æðri vitund“, „meiri vitund“. Í raun er ekkert „meira“ eða „æðra“ að finna. Vitund stækkar ekki eins og loftbelgur. Það sem gerist þegar þú ert vitund er að þú hættir að herpa þig saman. Vitund er hæfileikinn til að sjá án þess að loka Þegar þú sérð hugsun án þess að loka á hana, án þess að trúa henni, án þess að afneita henni, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú sérð tilfinningu án þess að drukkna í henni eða kæfa hana, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú finnur líkama þinn án þess að búa til frásögn um hann, án þess að afneita sársauka eða elta þægindin - þá ertu í vitund. Það er eins og að ganga í myrkri og allt í einu áttar þú þig á því að þú ert ljósapera. Lífið gerist aðeins í vitund, en við lærum að yfirgefa hana Frá unga aldri lærum við að þjálfa hugann, ekki vitundina. Hugurinn er frábær - fullur af samskiptareglum, greiningum, rökvillum og endalausum verkefnalistum. En hann er líka stjórnsamur. Hann vill allt á línu, allt í ramma, allt skiljanlegt. Vitundin er öðruvísi. Hún er ekki að reyna að stjórna neinu. Hún er eins og haf sem tekur á móti öldunni, sama hvaða stefna hún tekur sér. Við lærum að treysta hugsun frekar en athygli. Við lærum að treysta reglum frekar en eigin upplifun. Við lærum að verjast lífinu frekar en að vera þátttakendur í því. Á endanum gengur fólk um með lifandi tilveru allt í kringum sig - en lokar á hana með venjum, gömlum mynstrum, réttlætingum og ótta. Vitund er ekki hugmynd - hún er beint samband við veruleikann Þú sérð þetta skýrt þegar þú ferð úti í náttúruna. Þú stendur fyrir framan hafið og finnur að eitthvað í þér víkkar. Það sem víkkar er ekki brjóstkassi, heldur athyglin. Þú ert ekki lengur að reyna að skilja hafið, þú ert að upplifa það. Vitund er þessi einstaki eiginleiki: að geta verið hér, áður en hugurinn grípur augnablikið og segir: „Ég veit hvað þetta er.“ Þú manst kannski augnablik þar sem þú varst alveg til staðar - þegar sonur þinn hló, þegar þú dróst andann á morgunhlaupinu, þegar þú horfðir á mann sem þú elskaðir og öll sálfræðin í heiminum virtist ómerkileg miðað við súrefnið í augnablikinu. Þetta eru augnablik vitundar. Þar ertu ekki að reyna að verða betri manneskja. Þú ert einfaldlega þú án hugsunar. Vísindin nálgast vitundina - í kringum hornið Taugavísindi geta kortlagt virkni heilans, en þau geta ekki kortlagt vitundina sjálfa. Það er eins og að greina rafmagnstöflu og halda að þú sjáir heildarmynd af ljósinu. Í skammtafræði er talað um athugandann - að athöfn athugunar breyti því sem er athugað. Það er vísindaleg útgáfa af því sem vitund gerir alltaf: Hún lýsir upp það sem hún snertir. Í líffræði sjáum við að lífverur eru ekki lokaðar vélar - heldur opnar kerfisheildir sem aðlagast, bregðast við, þróast og skapa skipulag úr óreiðu. Vitundin verkar eins: hún býr til merkingu úr upplifun. Þú gætir sagt: Vitund er tengingin á milli veruleikans og þess sem upplifir veruleikann. Svona einsog bil á milli orða. Hvernig vitund breytir lífi manneskju Vitund gefur þér ekki fullkomnun. Hún gefur þér nánd við sjálfa þig. Og þegar sú nánd birtist, þá gerast hlutir: Þú notar minna af réttlætingu. Minna af flótta. Minna af „ég hef ekki tíma.“ Minna af sjálfsblekkingu. Vitund er ekki björgunartæki. Hún er grunnur. Þegar þú stendur á þeim grunni verða ákvarðanir einfaldari, samskipti heiðarlegri, líkaminn mýkri og tilvistin skýrari. Lífið verður ekki minna krefjandi - en þú verður minna þjakaður. Þú verður nær þér, jafnvel þegar stormar geysa. Vitund sem heimkoma Þú ert ekki að læra neitt nýtt. Þú ert að muna það sem þú vissir áður en þér var kennt að loka. Vitund byrjar á augnablikinu þar sem þú hættir að hlaupa undan sjálfum þér. Augnablikinu þar sem þú sérð hugsun koma og fara - og finnur að þú ert rýmið sem hún kemur í. Það er þessi örfína snerting sem breytir öllu. Vitund er ekki markmið. Hún er heimkoma. Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum.
Á milli heima: blætisvæðing erlendra kvenna, klámdrifin viðhorf og stafrænt ofbeldi á Íslandi Mahdya Malik Skoðun
Skoðun Skattlagning mótorhjóla: Órökstudd gjaldtaka sem skapar ranglæti og hvetur til undanskota Gunnlaugur Karlsson skrifar
Skoðun Blönduð byggð við Sundin - í boði nýrrar samgönguáætlunar Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Landssamband smábátaeigenda 40 ára – hverju hefur baráttan skilað? Kjartan Páll Sveinsson,Örn Pálsson skrifar
Skoðun Frá séreignarstefnu til fjárfestingarmarkaðar: hvað fór úrskeiðis? Yngvi Ómar Sigrúnarson skrifar
Skoðun Opið bréf til Kristrúnar Frostadóttur, forsætisráðherra Íslands Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Skekkjan á fjölmiðlamarkaði: Ríkisrisinn og raunveruleikinn Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar
Skoðun Hverjir hagnast á húsnæðisvandanum? – Ungt fólk er blekkt og tíminn að renna út Arnar Helgi Lárusson skrifar
Skoðun Könnun sýnir að almenningur er fylgjandi stjórnvaldsaðgerðum gegn ofþyngd og offitu barna Sigrún Elva Einarsdóttir skrifar
Skoðun „Það er kalt á toppnum“ – félagsleg einangrun og afreksíþróttafólk Líney Úlfarsdóttir,Svavar Knútur skrifar
Á milli heima: blætisvæðing erlendra kvenna, klámdrifin viðhorf og stafrænt ofbeldi á Íslandi Mahdya Malik Skoðun