And­vaka og í upp­námi en fær engin svör frá Út­lendinga­stofnun

Konan kom til Íslands í janúar eftir að hafa fyrst sótt um vernd á Ítalíu. Eftir um fjögurra mánaða dvöl dró hún til baka umsókn sína um alþjóðlega vernd en vegna yfirlýsts neyðarástands á Ítalíu er ekki hægt að fara með hana aftur þangað. Íslensk yfirvöld neita að taka ábyrgð á henni og hefur henni verið tilkynnt að hún sé orðin réttindalaus og missi búsetu sína í dag.

Eva Hauksdóttir, lögmaður, skrifar um mál konunnar ítarlega grein á vef Vísis í dag þar sem hún segir bæði sögu hennar og stöðu vel. Hún segir í samtali við Vísi að þessi staða hafi ekki hvarflað að henni að gæti komið upp. Hún hafi fylgst vel með stöðu flóttafólks en að þetta sé nýtt og við þessu þurfi að bregðast.

„Það er ýmislegt sem maður er búinn að sjá í þessum útlendingamálum sem manni finnst óheppilegt. Það er skelfileg aðstaða sem margt fólk er í en það að fólk sem vill endilega komast burt, komist ekki, er dálítið sérstakt, en það er kannski ekkert í því að gera þegar viðtökuríki neitar að taka við því,“ segir Eva en neyðarástandi var lýst yfir í Ítalíu í apríl vegna fjölda flóttafólks og hafa þau frá því neitað að taka aftur við fólki og vísað, til dæmis, til skorts á húsnæði. Eva segist skilja að stoðdeild vilji ekki fara með hana þangað því það sé hætta á því að enginn vilji taka við henni á flugvellinum á Ítalíu vegna yfirlýsts neyðarástands.

„Að fólk lendi þá á milli kerfa, að tilheyra hvergi og enginn beri ábyrgð á þeim. Það gengur ekki og stenst ekki alþjóðlega mannréttindasáttmála eða skyldur ríkisins,“ segir Eva og að Útlendingastofnun sem bæði sinni eftirliti og þjónustu við fólk eigi að sjá til þess að fólk sé upplýst um stöðu sína og réttindi og að mál þeirra séu í einhverjum farvegi.

Bíður enn svara um brottvísun úr búsetu

Konunni var tilkynnt að hún ætti að yfirgefa búsetuúrræði sitt í morgun klukkan átta en er þó enn þar að sögn Evu. Hún segist ekki endilega búast við því að konunni verði hent út en að það gangi ekki að enginn tali við hana.

„Íslensk stjórnvöld geta ekki verið þekkt fyrir það að henda fólki með barn á götuna. Það verður ekki gert en þessi kona er frá landi þar sem hún getur alveg eins átt von á slíku,“ segir Eva og að auk þess hafi hennar tími á Íslandi ekki vakið með henni mikið traust með kerfinu.

„Það að fá þessi skilaboð er búin að valda henni andvöku í margar, margar nætur, og barninu líka.“

Eva segir líklegt að þessi staða hafi aðeins skapast því stofnanir sem eigi að sjá um málefni flóttafólks hreinlega viti ekki hvernig eigi að taka á málinu og þess vegna ýti fólk því frá sér í stað þess að taka ábyrgð. En að það gangi ekki lengur.

„Ég skil alveg að það sé mikið að gera en þarna erum við að tala um neyðartilvik. Móðir og barn sem búast við því að vera hent úr í dag og það er enginn búinn að tala við hana. Ég er ekki á launum við þetta en maður gerir þetta samt. Þótt það sé mikið að gera og þetta kannski ekki í manns verkahring þá verður maður samt að gera eitthvað þegar fólk er í neyð. Það er ekki hægt að segja að þetta komi manni við,“ segir Eva ákveðin.

Ekki ein í þessari stöðu

Stoðdeild ríkislögreglustjóra hefur staðfest við Evu að konan sé ekki sú eina í þessari stöðu á íslandi. Það sé áríðandi að tala við þetta fólk og taka ákvörðun um næstu skref .

Hún segir einn möguleika að veita fólki efnismeðferð á Íslandi í stað þess að bíða eftir breyttri stöðu á Ítalíu. Það sé ekki skylda samkvæmt Dyflinnarreglugerð að senda fólkið burt

„Dyflinnarreglugerðin segir ekki að Ísland, eða hvaða land sem er, megi ekki taka umsóknir til efnismeðferðar þótt það sé hægt að senda fólk burt á grundvelli hennar. Það er alveg hægt að semja um það,“ segir Eva og nefnir í því samhengi fjölskyldusameiningu og ef það eru tengsl við ríkið með einhverjum hætti.

„Það má alveg sýna mannúð og gera sérstakar ráðstafanir og undanþágur þegar svona stendur á.“

Í grein sinni bendir Eva einmitt á að reglugerðin fjalli ekki bara um það að „losa sig við fólk“ heldur sé þar einnig fjallað um réttindi fólks á flótta, sem sé áríðandi að tryggja.

„Þessi hluti reglugerðarinnar gleymist oft. Menn geta ekki leyft sér að bera fyrir sig reglugerðir eða hvað sem það er og framfylgja því aðeins þegar það hentar. Það þarf að framfylgja þessu öllu. Líka þeim þáttum sem tryggja umsækjendum vernd eða réttindi,“ segir Eva og heldur áfram:

„Neyðarástand kallar á annað verklag og viðbrögð og aðrar ráðstafanir. Ég held það skorti ekki vilja heldur sé fólk kannski ekki almennilega meðvitað um raunverulega ábyrgð stofnananna sem þau vinna hjá.“

Þrátt fyrir mikla fjölgun flóttafólks síðustu ár segir Eva það ekki nýtt stef að verkefnið sé óviðráðanlegt.

„Ég byrjaði að fylgjast með málefnum flóttafólks um 2008 og allar götur síðan höfum við heyrt þennan söng í Evrópu að þetta sé óviðráðanlegt og kannski er það óviðráðanlegt. Kannski þarf að breyta kerfinu og opna landamæri en það er alveg á hreinu að Ítalía og Grikkland eru í verri aðstöðu en Norðurlöndin og við getum ekki alltaf velt allri ábyrgð á þessi tvö ríki. Kannski þarf að endurskoða allt kerfið en það sem þarf að gerast í dag er að það þarf einhver að tala við fólk í þessari hræðilegu stöðu að vita ekkert hvað verður um það. Sem hvorki má vera eða fara. Það verður einhver að tala við það.“